Każdy mniej więcej wie, na czym polega Formuła 1. Bolidy, tory wyścigowe, walka o jak najlepszy czas — to wszystko znają również laicy. Jednak gdybyśmy zagłębili się w szczegóły tych zawodów, szybko okazałoby się, że do dyskusji gotowa jest tylko garstka osób. Nawet wielu fanów Formuły 1 nie orientuje się dokładnie w zasadach czy historii wyścigów.
Dzisiaj to zmienimy. Chcesz dowiedzieć się więcej o królowej motosportów? W takim razie przygotuj się na ciekawą lekturę, bo artykuł zabierze cię do początków Formuły 1, a stamtąd do aktualnych zasad wyścigów oraz wielu ciekawostek z nimi związanych. Przeczytaj go, a najpopularniejsze zawody motoryzacyjne już nie będą miały przed tobą tajemnic.
Jak to się zaczęło, czyli historia Formuły 1
Spis treści
Mimo, że początki Formuły 1 datujemy na rok 1950, jej historia zaczyna się już w roku 1906. To właśnie wtedy Francuski Automobilklub zorganizował wyścig niedaleko Le Mans. Wydarzenie to stało się pierwowzorem dla późniejszych Grand Prix.
Jak zapewne się domyślasz, zawody znacznie różniły się od dzisiejszych standardów. Przede wszystkim w oczy rzucała długość trasy. Składała się ona głównie z okolicznych dróg i mierzyła aż 103 kilometry! Jeśli przełożylibyśmy to na współczesne zasady, rywalizacja z 1906 roku byłaby raczej rajdem terenowym, a nie wyścigiem.
Pewnym usprawiedliwieniem jest fakt, że w tamtych czasach pełnoprawne tory wyścigowe były rzadkością. W pierwszych latach Grand Prix organizatorzy mieli do wyboru raptem kilka lokalizacji. Były nimi:
- tor Brooklands w Wielkiej Brytanii (obecnie już nieczynny),
- tor Indianapolis w Stanach zjednoczonych,
- tor Monza we Włoszech (otwarty w 1922 roku).
Między innymi dlatego tak wielką popularnością cieszyły się rajdy uliczne. Co ciekawe, na ówczesnych ziemiach Polski odbywało się Grand Prix Lwowa. Zawody te miały międzynarodową renomę.
Lata 30. to rozkwit motosportów
Na ten okres przypadł prawdziwy rozkwit motosportów. W 1931 roku AIACR (z fr. Association Internationale des Automobile Clubs Reconnus, czyli Międzynarodowa Federacja Rozpoznania Automobilklubów) zorganizowała Europejskie Mistrzostwa Kierowców, które stały się najważniejszymi zawodami tego typu na świecie. Było tak aż do 1939 roku, w którym — jak wiemy z lekcji historii — wybuchła II wojna światowa.
Federacja AIACR od długiego czasu starała się o to, aby rywalizujące ze sobą samochody podlegały odgórnym regulacjom. Zajmowała się także ustalaniem zasad samych wyścigów, co po raz pierwszy w oczywisty sposób zobaczyliśmy podczas Grand Prix Monako. Wtedy integralną częścią rywalizacji stały się kwalifikacje, które decydowały o kolejności zawodników na starcie. Oprócz tego coraz częściej pojawiały się też zakazy, jeśli chodzi o wymianę kierowców w trakcie zawodów. Kiedyś taka praktyka była na porządku dziennym.
Początki Formuły 1
Gdy II wojna światowa dobiegła końca, doszło też do wielu zmian w motosporcie. W 1946 roku dawna federacja AIACR zmieniła nazwę na FIA (Fédération Internationale de l’Automobile). Mniej więcej w tym samym czasie przygotowała również finalne regulacje, które dotyczyły technicznej strony samochodów.
Do zawodów kwalifikowały się tylko te pojazdy, które posiadały silnik 4,5 litrowy albo 1,5 litrowy ze sprężarką. Regulacje obowiązywały we wszystkich zawodach Grand Prix, które odbyły się od 1948 do 1953 roku. Wtedy też po raz pierwszy usłyszeliśmy o Formule, bo właśnie mianem Formuły A, Formuły I albo Formuły 1 okrzyknięto te zawody.
Za pierwsze trzy wyścigi Formuły 1 uważa się:
- Grand Prix Turynu w 1946 roku,
- Grand Prix Szwecji w 1947 roku,
- Grand Prix Pau — również w 1947 roku.
Oficjalne Mistrzostwa Świata Formuły 1
Od nowych regulacji do Mistrzostw Świata Formuły 1 nie było już daleko. W 1950 roku ich utworzenie zaproponował Antonio Brivio — członek FIA. Jak widać, organizatorzy ostatecznie zdecydowali się na wariant nazwy z arabską „jedynką”.
Pierwsze mistrzostwa odbyły się na torach:
- Sliverstone w Wielkiej Brytanii,
- Bremgarten w Szwajcarii,
- Spa w Belgii,
- Reims-Gueux we Francji,
- Monza we Włoszech,
- na ulicach Monte Carlo w Monako
I finalnie:
- na torze Indianapolis w Stanach Zjednoczonych.
Ten ostatni był jedynym, który znajdował się poza granicami Europy. Tym samym nadawał mistrzostwom światowego charakteru. Indianapolis nosił miano jedynego toru pozaeuropejskiego aż do roku 1954. Wtedy organizatorzy zainaugurowali kampanię w Argentynie, do czego bez dwóch zdań przyczynił się 5-krotny mistrz świata — Juan Manuel Fangio.
Pierwszy rajd Formuły 1 (oficjalnych mistrzostw) to Silverstone. Wyścig liczył 70 okrążeń, a zwycięzca mógł podczas niego zdobyć maksymalnie 9 punktów. Pierwsze 8 za zwycięstwo i dodatkowy punkt za najszybciej przejechane okrążenie. Oprócz tego organizatorzy punktowali jeszcze kolejne cztery pozycje — kierowcy otrzymywali za nie odpowiednio: 6, 4, 3 i 2 punkty.
Teraźniejszość a Formuła 1 — zasady wyścigów
Na cały sezon Formuły 1 składa się zwykle z 12 wyścigów w różnych zakątkach świata: Europie, Azji, obydwu Amerykach oraz Australii. Czytaj dalej, a poznasz szczegóły każdego spotkania.
Weekend wyścigowy
Wbrew pozorom główny wyścig to tylko część większego wydarzenia, którym jest weekend wyścigowy. Składa się on z:
- sesji treningowych,
- kwalifikacji (sobota),
- wyścigu (niedziela).
Pierwsza część, czyli sesje treningowe, służą zespołom do sprawdzenia bolidu, testowania opon na torze czy oceny nowych podzespołów. O wiele ważniejszą rolę pełnią kwalifikacje. Składają się one z trzech sesji (ich łączny czas to 60 minut), których wyniki decydują o pozycjach kierowców podczas niedzielnego wyścigu.
Jak wyglądają kwalifikacje?
To przejazdy na czas w pojedynkę. Nie ma w nich bezpośredniej rywalizacji. Dwie pierwsze sesje wykluczają najwolniejszych kierowców, zaś w trzeciej pozostała dziesiątka walczy o pozycje w wyścigu. Zwycięzca oczywiście startuje z pierwszej pozycji (tzw. pole position).
Wbrew pozorom miejsce startowe ma kluczowe znaczenie dla wygranej. Jeśli mniej więcej wiesz, jak wygląda Formuła 1, zapewne orientujesz się, że wyścig nie daje zbyt wielu możliwości na wyprzedzanie. Mimo licznych prób federacji FIA, które miały rozwiązać ten problem, zmiana miejsca w rankingu w trakcie wyścigu wciąż jest bardzo trudna.
Zespoły o tym wiedzą, dlatego poświęcają wiele czasu na przygotowania do sobotnich kwalifikacji. Potwierdza to chociażby fakt, że wiele silników w bolidach ma specjalny tryb, dzięki któremu czasowo zwiększają moc i moment obrotowy. Służy to oczywiście temu, aby wykręcić jak najlepszy czas w kwalifikacjach.
Co się dzieje później? Po ustaleniu pozycji startowych na niedzielny wyścig, każdy zespół oddaje bolid do tzw. „Parc ferme”. Pojazd oczekuje tam aż do wyścigu. W tym czasie ustalenia zabraniają jakichkolwiek prac przy nim (poza konserwacyjnymi), pod groźbą startu z końca stawki.
Niedzielny wyścig
Zasady niedzielnego wyścigu są już stosunkowo proste. Liczba okrążeń jest uzależniona od długości toru, zaś czas rywalizacji nie może przekroczyć 2 godzin. Okresu tego organizatorzy nie zmieniają — nieważne, jaka pogoda przypadnie na wyścig czy co się po drodze wydarzy.
Skąd taka zasada? Federacja FIA ułatwiła w ten sposób pracę stacjom telewizyjnym, bo wcześniej długość wyścigu trudno było przewidzieć. Oczywiście nie zrobiła tego za darmo. Budżet Formuły 1 w dużej mierze pochodzi właśnie ze sprzedaży praw telewizyjnych.
Ile kosztuje Formuła 1?
Jak zapewne się domyślasz, królowa wyścigów to nie tylko zawrotne prędkości i innowacyjne technologie. Za tym wszystkim stoją również wielkie pieniądze. Jakie? Wedle różnych szacunków samo podwozie i nadwozie bolidu kosztuje ok. miliona funtów brytyjskich. Jednak to wciąż drobne w porównaniu do kosztów, które poszczególne zespoły ponoszą za opracowanie silnika. Tutaj kwoty wahają się od 15 do 120 (!) milionów funtów.
Mimo wszystko takie sumy nie powinny nikogo dziwić. Budżet każdego z zespołów musi wystarczyć na badania, rozwój czy próby w tunelu aerodynamicznym. Do tego dochodzą pensje dla kierowców, inżynierów czy mechaników. Nie zapominajmy też o logistyce całego przedsięwzięcia. Wszystkie wyżej wymienione elementy składają się na niewiarygodną kwotę nawet 200 mln funtów — właśnie tyle zespoły Formuły 1 wydają w ciągu roku. W przeliczeniu na złotówki to prawie miliard!
Stąd też coraz głośniejsze pomysły, aby wprowadzić regulacje, które z góry narzuciłyby zespołom maksymalny roczny budżet. Ludzie stojący za tą ideą argumentują, że takie rozwiązanie wyrównałoby szansę między drużynami prywatnymi a tymi, które mają wsparcie wielkich koncernów samochodowych.
O co tyle krzyku, czyli o bolidzie słów kilka
Czy nowinki technologiczne, którymi cechuje się bolid, usprawiedliwiają tak wysokie koszty? Sprawdźmy! Spójrzmy najpierw na to, co najważniejsze, czyli jednostkę napędową. Współczesne bolidy posiadają turbodoładowane silniki spalinowe o pojemności… 1,6 litra! Tak, to nie pomyłka. Pojemność jest bardzo mała, ale za to liczba obr./min sięga 15 tysięcy!
Oprócz tego w skład jednostki napędowej wchodzą dwa silniki elektryczne. Pierwszy to układ odzyskiwania energii cieplnej (MGU-H). Natomiast drugi zajmuje się odzyskiwaniem energii kinetycznej (MGU-K). Obydwa przekazują ją z powrotem do silnika głównego.
Jaką mocą mogą pochwalić się bolidy?
Mimo że producenci nie podają jej oficjalnie, z różnych źródeł wiemy, iż wynosi ona około 1000 KM. Na tą sumę składa się ok. 700 KM z silnika spalinowego i 300 KM ze wspomagających jednostek elektrycznych.
Przejdźmy do budowy samego bolidu.
Każdy element powstaje z bardzo lekkich materiałów (głównie włókno węglowe, ale również tytan, etc.). Dzięki temu bolid waży zaledwie 722 kg — i to z kierowcą! Do ciężaru nie wlicza się jedynie wagi paliwa w zbiorniku.
Oczywiście główną cechą budowy bolidu jest aerodynamika. Niemal wszystkie zewnętrzne elementy pojazdu istnieją po to, aby generować docisk. Wedle różnych szacunków części aerodynamiczne odpowiadają aż za 80% przyczepności do nawierzchni. Koła generują pozostałe 20%.
W takim razie jaki docisk bolid wytwarza podczas jazdy?
Aby zrozumieć jego siłę, wyobraź sobie, że już przy prędkości 200 km/h bolid F1 mógłby bez większych problemów jechać po suficie. Potrzebowałby tylko tunelu o odpowiednim profilu.
Opony Formuły 1 również zasługują na wzmiankę. Mają 30,5 cm szerokości na przedniej i 40,5 cm szerokości na tylnej osi. Ponadto praca w temperaturze powyżej 110 °C to dla nich codzienność. Temat opon dla królowej motosportu jest tak obszerny, że wystarczyłby na osobny artykuł, więc nie będziemy się tutaj w niego zagłębiać.
Formuła 1 rekordy
Teraz, gdy znasz już budowę bolidu, prawdopodobnie domyślasz się, do czego jest zdolny. Przyjrzymy się kilku najciekawszym rekordom tego pojazdu.
Zacznijmy od tego, że maksymalna prędkość bolidu potrafi przekroczyć nawet 400 km/h! Jednak podczas wyścigów kierowcy jadą znacznie wolniej (średnio 245 km/h). Wynika to z faktu, że proste na torach są za krótkie, a o wiele większe znaczenie ma pokonywanie zakrętów.
Nie znaczy to, że prób bicia rekordów nie było. Na torze największą prędkość osiągnął Juan Pablo Montoya — rozpędził się bolidem McLarena aż do 386 km/h. Była też próba bicia rekordu poza torem. Wtedy lekko zmodyfikowany bolid Hondy przekroczył granicę 413 km/h.
Jeśli zaś chodzi o przyspieszenie, samochody F1 osiągają następujące wyniki:
- 1,7 s do 100 km/h;
- 3,8 s do 200 km/h;
- 8,6 s do 300 km/h.
Formuła 1 ciekawostki
Na koniec przygotowaliśmy kilkanaście ciekawostek ze świata Formuły 1. Oto one:
- Mistrzostwa Świata Formuły 1 organizowane są każdego roku począwszy od 1950 roku.
- Aż 51 kierowców zginęło w zawodach Formuły 1.
- Bolid F1 potrafi wyhamować z 200 km/h do 0 w ciągu 3,2 s.
- Federacja FIA co roku wprowadza zmiany w konstrukcjach bolidów, aby były najlżejsze, najszybsze i najbezpieczniejsze.
- Bolid potrafi rozpędzić się od 0 do 160 km/h a następnie zatrzymać w niespełna 7 sekund.
- Wyhamowanie bolidu rozpędzonego do 300 km/h zajmuje niewiele ponad 3,5 sekundy.
- Pojazdy formuły 1 mają w sumie 10 biegów: 8 do przodu, 1 do tylu i 1 neutralny.
- Paliwo używane do napędzania bolidów Formuły 1 prawie niczym nie różni się w porównaniu do wersji bezołowiowej, którą kupisz na stacji benzynowej.
- Tętno kierowców F1 dochodzi nawet do 200 uderzeń na minutę, dlatego kondycja fizyczna jest tak istotna.
- Kombinezon kierowcy wytrzymuje ponad 35 sekund w temperaturze 850 °C.
- Przeciążenia, z którymi mierzą się kierowcy Formuły 1, dochodzą do 7-8 G. Dla porównania: w odrzutowcach pasażerskich nie przekraczają one 1 G.
- Robert Kubica jest pierwszym i jak na razie jedynym polskim kierowcą w Formule 1.
- Michael Schumacher aż 7 razy zdobył tytuł mistrza świata.
- W klasyfikacji konstruktorów prowadzi Ferrari z 16 tytułami mistrza świata.
- Najdłuższy wyścig miał aż 200 okrążeń, kierowcy przejechali ponad 800 km.
Co to jest Formuła 1? Podsumowanie
Mamy nadzieję, że po lekturze artykułu możesz pochwalić się szerszą wiedzą na temat królowej motosportów. Teraz już wiesz, dlaczego jest tak istotnym wydarzeniem w świecie motoryzacji, jakie były jej początki i jakie koszty potrafi generować. Ponadto odkryliśmy przed tobą wiele ciekawostek na jej temat.
Formuła 1 to naprawdę fascynujące wydarzenie. Nabiera jeszcze więcej wagi, jeśli rozumiesz, że wydarzenia na torze są tylko małym fragmentem całości. Koniec końców to nie tylko wyścig kierowców, ale również innowacyjnych technologii z dziedziny motoryzacji.
Sprawdź, jak to jest zostać kierowcą Formuły 1!
Twoim marzeniem jest przejażdżka bolidem po torze Formuły 1? A może masz wśród bliskich kogoś, dla kogo taka przygoda byłaby spełnieniem największych pragnień? Wiedz, że teraz możesz sprawić sobie lub jemu właśnie taki prezent. Wejdź w link, a dowiesz się o szczegółach: https://prezentmarzen.com/zostan-kierowca-formuly-f1/